به گزارش ایکنا، فهیمه راعی، استاد حوزه علمیه خواهران، امروز دوشنبه ۲۸ شهریورماه در نشست علمی «بررسی دیدگاه علامه طباطبایی در باب اشتراکات مضامین سوره‌های دارای حروف مقطعه»، از پیش‌نشست‌های علمی همایش علامه طباطبایی، گفت: علامه گفته است که بین سوره‌های دارای حروف مقطعه، مضامین یکسان و محتوای مشترک وجود دارد و با بررسی بیشتر اشتراکات بسیاری یافت خواهد شد.
وی با بیان اینکه چند سوره‌ای که با الف لام میم (الم) شروع شده است وقتی به لحاظ محتوایی مورد بررسی قرار بگیرند، مشخص می‌شود که در همگی به مسئله مبدأ و چگونگی آفرینش انسان و بازگشت انسان به سوی خالق آفرینش اشاره کرده است، گفت: مثلا در سوره بقره آیه ۲۶، در سوره آل عمران آیه ۷۳ و در سوره روم آیه ۱۱ و ۲۷ این موضوع قابل مشاهده است. از دیگر موضوعات مشترک بین این سوره‌ها آفرینش مخلوقات است؛ مثلا در آیه ۲۲ بقره، آیه ۳۰ آل‌عمران، آیه سوم سوره رعد، آیه ۵۴ اعراف، آیه ۴۴ عنکبوت و سوره سجده آیه ۴ به آفرینش مخلوقات اشاره شده است. همچنین تمامی این سوره‌ها به مسئله صبر و استقامت در برابر سختی‌ها اشاره کرده‌اند؛ از جمله در سوره بقره آیه ۴۵، در آل عمران آیه ۱۸۶، آیات ۲۲ تا ۲۴ اعراف و آیه ۶۰ لقمان و آیه ۵۹ عنکبوت.
راعی بیان کرد: اگر جزئی‌تر وارد بررسی این سوره‌ها شویم و این چند سوره را تقسیم‌بندی مکی و مدنی کنیم، سوره‌های مکی دارای حروف مقطعه الف لا میم (الم) اشتراکات مخصوص به خود و سور مدنی هم اشتراکات مخصوص به خود را دارند. مثلا سور مکی دارای این حروف مقطعه مانند عنکبوت و لقمان همگی به عظمت قرآن کریم پرداختهاند. در سوره روم آیه ۱۵، در سوره لقمان آیه هشت، در سوره سجده آیه ۱۹، در سوره رعد آیه ۳۵، در سوره اعراف آیه ۴۲ و در سوره عنکبوت آیات هفت و ۵۸ به عظمت قرآن اشاره شده است. همچنین بشارت و دلداری به مؤمنان در سوره‌های مکی دارای حروف مقطعه وجود دارد.
اشتراک سوره‌های بقره و آل عمران
وی ادامه داد: در سوره‌های مدنی هم از جمله بقره و آل عمران که با حروف مقطعه «الم» شروع شده است اشتراکات خاصی را می‌بینیم؛ مثلا هر دو بعد از الف لام میم، از کتاب سخن گفته است؛ در هر دو سوره به احتجاج با اهل کتاب پرداخته است. در سوره بقره به آفرینش آدم از خاک و بدون پدر و مادر و در سوره آل عمران به خلقت عیسی و تشابه آن با خلقت آدم اشاره شده است.
استاد حوزه علمیه خواهران بیان کرد: اشتراک دیگر بین این دو سوره، اثبات رستگاری و هدایت برای متقین در هر دو سوره است، این مسئله در سوره بقره در ابتدای آن بیان شده که فرموده است: «ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ»؛ و در آل عمران در انتها به این بحث اشاره شده است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ». همچنین در این دو سوره مردم با تعبیر «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» مورد مخاطب هستند و در هر دو سوره به تحدی اشاره شده است؛ در سوره بقره از اهل قلم و در سوره آل عمران از غلوکنندگان خواسته تا مثل قرآن بیاورند. در مجموع اشتراکات این دو سوره بیش از ۱۸ مورد است که بنده احصاء کرده‌ام و شاید بیشتر باشد.
استاد حوزه علمیه خواهران اضافه کرد: سوره‌های یونس، هود، یوسف، ابراهیم و… که با «الر» آغاز شده‌اند هم اشتراکاتی دارند و همه در مکه نازل شده‌اند و بعد از حروف مقطعه به ذکر کتاب و عظمت قرآن پرداخته شده و سرگذشت تاریخ پیامبران در همه این سوره‌ها مورد اشاره قرار گرفته است. همچنین به بحث معاد و مرگ و ناپایداری دنیا اشاره شده است. مثلا آیه ۳ سوره ابراهیم، آیه سوم سوره هود و آیه ۱۰۷ یوسف. علامه طباطبایی هم تاکید کرده که در سور دارای الر عبارت؛ تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ وَ قُرْآنٍ مُبِينٍ یا مشابه آن آمده است.
راعی اظهار کرد: اشتراک دیگر در بین سوره‌های حوامیم است؛ یعنی هفت سوره‌ای که با حروف مقطعه «حم» شروع شده و پشت سر هم در قرآن آمده است؛ از جمله؛ مؤمن، فصلت، شوری، زخرف، جاثیه و احقاف و… در مجموع در ۲۹ سوره دارای حروف مقطعه همه به چند بحث پرداختهاند، قرآن، وحی و قلم. سوره‌های حوامیم هم این سه موضوع را به زیبایی و واضح بیان کرده‌اند؛ مثلا سوره مؤمن اینگونه آغاز شده است: «تَنْزِيلُ الْكِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ»؛ در سوره فصلت هم این طور است: «كَذَلِكَ يُوحِي إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ»؛ در دخان هم می‌خوانیم: «وَالْكِتَابِ الْمُبِينِ»؛ در جاثیه و احقاف هم همین‌طور است. این زیبایی به وضوح نشان می‌دهد در این چند سوره که با حم شروع شده بلافاصله بعد از حروف مقطعه بحث قرآن و جایگاه آن مطرح شده و زیباتر از آن پایان آیات است که با تعابیری چون؛ عزیز علیم، علی حکیم، امر حکیم، عزیز حکیم و… بیان شده است.
حکمت و رحمت خدا منشأ تنزیل قرآن
راعی با بیان اینکه اسمای مزدوج در پایان این آیات هم از اشتراکات این سور است و خوب است محققان به مقالات مرتبط در این زمینه بپردازند، افزود: این سوره‌ها نگاه متفاوتی هم به کتاب و تنزیل دارند و حتی منشا تنزیل کتاب را به رحمت و حکمت خدا نسبت می‌دهند. مثلا آیه ۷ و ۹ غافر، آیات ۳۰ تا ۳۲ فصلت، آیات ۳۱ و ۳۲ زخرف، یک تا ۶ دخان و… منشأ تنزیل کتاب را رحمت خدا می‌دانند. همچنین آیه ۴۲ فصلت، آیات ۳ و ۵۱ شوری و… منشأ را به حکمت خدا نسبت داده‌اند.
وی ادامه داد: اشتراک بعدی سور حوامیم تکرار ۳۹ مرتبه واژه یوم است که بعد از آن القیامه، التغابن، الحساب و … بیان شده و بحث آسمان هم چندبار تکرار شده که با تنزیل کتاب مرتبط است. در مجموع ۱۳ اشتراک بین این سوره‌ها وجود دارد که به چند مورد اشاره شد و علامه طباطبایی هم بر این نوع ارتباطات تاکید کرده و حتی اشتراکات بیشتری قابل استخراج است.
استاد حوزه خواهران تصریح کرد: دیدگاه علامه طباطبایی در مورد حروف مقطعه این است که این حروف رمز و رازی بین خدا و پیامبر(ص) است و می‌توان دریافت سوری که حروف مقطعه مشترک دارند سیاق یکسان دارند و در مضامین آنها اشتراکات زیادی وجود دارد. هرچند همه سور قرآن کریم هدف واحدی را که هدایت انسان و سعادت اوست دنبال می‌کنند، ولی برخی سوره‌ها مانند سوره‌های دارای حروف مقطعه ارتباط خاصی دارند.
