مؤسسه مطالعات فرهنگ و اندیشه اسلامی طوبی، از سال ۹۵ فعالیت خود را با مدیریت حجتالاسلام والمسلمین مهدی باقری آغاز کرده است. وی هماکنون نماینده مردم استان زنجان در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس است. درباره فعالیتهای قرآنی در استان زنجان، چالشها و مشکلات مؤسسات، راهکارهای پویایی مؤسسات و وضعیت بودجه امور قرآنی با مهدی باقری گفتوگو داشتیم که از نظر میگذرد:
ایکنا ـ درباره آغاز فعالیتهای قرآنیتان و علت تأسیس مؤسسه بگویید.
از دوران کودکی تا دبیرستان در مؤسسه دارالقرآن زنجان نزد استاد اسماعیلی و سایر اساتید آموزشهای قرآنی را فرا گرفتم و از اوایل ورودم به حوزه در سال ۱۳۸۰، مؤسسه قرآنی با رویکرد حوزوی نه مؤسسات قرآنی مرسوم تأسیس کردم. یکی صبای جمکران بود که بیشتر رویکرد آموزشی داشت ولی مؤسسهای که الان داریم را سال ۹۵ با نام مؤسسه مطالعات فرهنگ و اندیشه اسلامی طوبی تأسیس کردم که امور پژوهشی علوم اسلامی بر محوریت قرآن در آنجا انجام میشود.
مجوز آن را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان مؤسسه پژوهشی دریافت کردهایم، یعنی موضوع قرآن منتهی با رویکرد پژوهشی است.
تقریباً حدود ۱۳ پژوهشگر داریم که بعضی استاد دانشگاه، برخی طلبه و یکی دو نفر هم دانشجو هستند.
ایکنا ـ مؤسسه شما تاکنون چه دستاوردهایی داشته است؟
ما صرفاً کار پژوهشی انجام میدهیم، بعضی از کارهای پژوهشی برای کوتاهمدت و برخی بلندمدت برنامهریزی شدهاند، به طور مثال دانشگاهها را تلقی کنید که باید مهندس، دکتر، نیروهای پژوهشی و استاد تربیت کنند، منتهی هر کدام از اینها زمان خودش را دارد، در کارهای پژوهشی هم اگر همه کارهای پژوهشی یکنواخت و یکجنس باشد بعضی از کارها روی زمین میماند، گاهی برای برخی کارهای پژوهشی باید ۲۰ سال تلاش شود یعنی نباید انتظار داشته باشیم که در مدت کوتاه نتیجه بگیریم، این جنس کارها یک مقدار حوصله و تحمل بیشتری میخواهد، ما با اساتید و محققان مختلف بعضی از پروژههای بنیادین را تعریف کردهایم و بنا را بر این گذاشتهایم که برای گرفتن خروجی عجلهای نداریم، انتظار نداریم که همه به این شکل کار کنند، البته در قبال این نوع فعالیت نیز هیچگاه به سراغ حمایتها و امکانات دولتی نرفتهایم، صرفاً با توان شخصی خودمان این مؤسسه را اداره میکنیم.
ایکنا ـ در استان زنجان، فعالیتهای قرآنی با چه چالشهایی مواجه است؟
نه زنجان بلکه در کل کشور، رابطه بین نیازهای نظام با مؤسسات قرآنی تعریف نشده است، بدین معنی که در نظام حاکمیتی فرهنگی کشور، بخشی از کار را دولت به مؤسسات قرآنی حواله کند.
تمامی دستگاههای اجرایی کشور برای اینکه مأموریتهای خود را انجام دهند، نیازمند این هستند که از بخشهای مردمی استفاده کنند، در فضای فرهنگی کشور طبیعتاً اگر بخواهیم در حوزه مسائل دینی و فرهنگی کار کنیم، از بهترین ظرفیتهای مردمی مؤسسات قرآنی هستند منتهی حتماً نظام باید، برنامهریزی فعالیتهای فرهنگی کشور و سهم و برش مؤسسات قرآنی را مشخص کند، این را به عنوان مطالبه از مؤسسات بخواهد و در نتیجه مؤسسات بتوانند پویاتر فعالیت کنند، وگرنه برنامهریزی مؤسسات قرآنی برای خودشان با توجه به نیازهای آن منطقه یا توانمندیهایی که خودشان دارند شاید پویایی لازم را نداشته باشند، لذا شاهد فعالیتهای موردی و سلیقهای هستیم و اینکه در جایی نیز رصد و پایش دقیقی اتفاق نمیافتد.
لذا از مأموریتهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر نهادهای فرهنگی کشور مخصوصاً قرآنی این است که تقسیم کار کنند و از توان مؤسسات فرهنگی استفاده کنند.
در استان زنجان نیز ما همین مشکل را داریم، اگر در سطح کشور طرح و فعالیتی باشد که سهمی از آن را مؤسسات انجام دهند دیدهایم که فعالتر شدهاند وگرنه برنامههای عادی خودشان را خواهند داشت.
ایکنا ـ این پایش را وظیفه کدام نهاد میدانید؟
قانون، مسئولیت را در این موضوع بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار داده است، این به معنی اینکه نهادهای دیگر مسئولیت ندارند نیست، منتهی دولت، هر دولتی که مستقر میشود وظایفی دارد، یکی از آنها کارهای فرهنگی است، دولت برای تمامی فعالیتهای فرهنگی من جمله قرآنی که پیگیری میکند باید یک برنامه مشخصی داشته باشد و طبیعتاً نهادهای فرهنگی دیگر مثل دارالقرآن الکریم سازمان تبلیغات اسلامی و سایر مراکز نیز با آنها همکاری خواهند کرد، منتهی باید فرماندهی مشترکی در این قضیه باشد که جهتدهندهاش دولت باشد، در دولت نیز مسئولیت این کار با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
در حوزه فرهنگ، مظلومترین بخش، بخش قرآن است
ایکنا ـ به نظر نمیآید وضعیت تخصیص بودجههای قرآنی مناسب باشد، نظر شما چیست؟
در مجلس میبینیم که چقدر بودجههای کلانی در کشور صرف نیازهای مختلف مردم میشود منتهی در حوزه فرهنگ، مظلومترین بخش، بخش قرآن است، البته من به عنوان فردی که نمایندگی مردم را برعهده دارم، انتظار دارم که دولت مأموریت خود را مشخص کند که چه کاری میخواهد کند، طبیعتاً آن وقت این مطالبه به حق هست که بودجه کارهای قرآنی افزایش پیدا کند، مادامی که برنامه خیلی مشخصی وجود نداشته باشد طبیعتاً نمیشود اصرار به افزایش بودجه داشت.
همین بودجهای که به لحاظ قانونی برای قرآن در نظر گرفته شده است، هیچگاه به صورت کامل پرداخت نشده بلکه بسیار اندک پرداخت شده، ولی اگر همه آن چیزی که تا به امروز قانون تصویب کرده را هم به فعالیتهای قرآنی اختصاص دهیم باز جا دارد که خیلی بیشتر از آن باشد.
بودجه لزوماً حق همه مؤسسات نیست
ایکنا ـ بودجهای نیز که تصویب میشود در نهایت به آن مؤسسهای که در یک جای دورافتادهای کار میکند نمیرسد، گویی در همین مقدار هم تقسیم نابرابری اتفاق میافتد؟
بله این مسئله هست، منتهی بودجهای که از مجلس میگذرد و تصویب میشود اینگونه نیست که لزوماً حق تمام مؤسسات باشد، یک موقعی هست که ما میگوییم که این تعداد مؤسسه داریم و برای هر کدام نیز به لحاظ حمایتی مبلغی را در نظر میگیریم که اگر پرداخت نشود حرف شما را میپذیریم، منتهی تمامی بودجهای که در کشور از طریق مجلس تصویب میشود که در دولت عملیاتی شود ما به ازا دارد، باید مشخص باشد که ما به ازای آن چه خدماتی است. مؤسسات نمیتوانند بگویند که من چه مسئولیتی را به عهده میگیرم، دولت باید برای آنها مسئولیت تعیین کند، مطالبهای داشته باشد و بر اساس آن مطالبه و ما به ازایش که قرار است خدمات بگیرد، هزینه آن خدمات مؤسسات را تقبل کند، اگر این اتفاق بیفتد، بودجه کاملاً به صورت عادلانه تقسیم میشود، عدالت هم در همت و فعالیت قویتر و بیشتر خواهد بود نه اینکه چون یک فرد مجوز مؤسسهای را دارد لزوماً باید از او حمایت شود.
ایکنا ـ بسیاری از مؤسسات استیجاری هستند و مشکل مکان دارند، آیا حل آن راه حل قانونی دارد؟
قانوناً همه زمینهها محیاست باید خودشان یا مدیر سازمان تبلیغات اسلامی یا هر جایی که مسئول است پیگیری کند، قانون اجازه میدهد که زمین رایگان برای احداث دریافت کنند، قانون آن مصوب مجلس است منتهی راهکار دارد.
قانونگذار برای حمایت از مشارکت مردم در فعالیتهای مختلف من جمله فعالیتهای آموزشی، فرهنگی و قرآنی، تمهیدات و تسهیلاتی را در نظر گرفته است، اگر خیری علاقهمند به تأسیس مدرسه است، از زمین و حق انشعاب رایگان و همین طور از معافیتهای مالیاتی برخوردار میشود.
همین طور مؤسسات قرآنی میتوانند از این قوانین استفاده کنند، قانون این اجازه را به دولت داده که بخشی از کار مؤسسات قرآنی را برای ارائه خدمات مردممحور غیر دولتی تسهیل کند، مثل در اختیار گذاشتن زمین مناسب یا انشعاب یا معافیتهای مالیاتی، برای مؤسسات قرآنی چنین ظرفیتهایی فراهم شده منتهی دوستان باید پیگیری کنند.
برای اینکه فعالیتهای فرهنگی و قرآنی را عمومی و مردمی کنیم قانونگذار چنین کاری را مد نظر داشته است، بخشی از کار را انجام میدهد که مابقی را مردم انجام دهند، لذا اگر توان این را دارند که مابقی کار را انجام بدهند، ساختمانی بسازند و نیرو جذب کنند، بودجهای جذب کنند و از واقفان و خیران برای این کار استفاده کنند طبیعتاً میتوانند از ظرفیتهای قانونی استفاده کنند.
مجموعههایی هستند که قوانین مربوط به مؤسسات قرآنی را احصا کردهاند که مسیرش را میشود از آنها پرسید، یکی از آنها همین اتحادیه مؤسسات قرآنی است.
ایکنا ـ چه نقدی میتوان به اتحادیه کشوری مؤسسات و تشکلهای قرآنی وارد دانست؟
در گذشته، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به صورت مجزا مؤسسات قرآنی داشت، دارالقرآن الکریم سازمان تبلیغات اسلامی نیز مؤسسات قرآنی دیگری داشت، الحمدلله در سالهای گذشته این وفاق ایجاد شده و به هم نزدیکتر هستند و مؤسسات قرآنی در کلان اتحادیه مشترکی دارند و با هم کار میکنند گرچه هر کدام مسئولیتها و رسالتهای خود را دارند.
نقد اساسی را نمیشود به این اتحادیه داشت چون به نوعی محل تجمع مدیریتی مؤسسات مردممحور و مردمنهاد قرآنی هستند، آن چیزی که باید نقد کنیم دولت است که چه برنامهای برای استفاده از این ظرفیت دارد، برنامه داشتن دولت این ظرفیت را فعال و پویا میکند و به کار نظم و انضباط میدهد، وگرنه وقتی نظام از مؤسسات مطالبه فعالیتی را به صورت منظم و هدفمند نداشته باشد نمیتوان از مؤسسات انتظار مشارکت فعال داشت، نهایتاً بتوانند فعالیتهای سلیقهای خود را پیش ببرند.
ایکنا ـ و سخن پایانی.
سعادت و هدایت اساسیترین حق بشر است. اگر قرآن نازل شده برای همین هدایت و سعادت بشر است، اگر پیامبر(ص) و ائمه(ع) زندگی خود و تمام داشتههایشان را برای مردم فدا کردند به این خاطر بود که آنها به سعادت برسند و هدایت پیدا کنند؛ لذا یکی از وظایف مسلمانها این است که حق تمام آحاد بشر را در این مورد ادا کنند، یعنی دیگران را با قرآن آشنا کنند و آن را به دیگران هم معرفی کنند تا پیام قرآن به گوش همه برسد، این حق همه هست، حتی کفار و مشرکان به نوعی از بهرهمندان این حق هستند، هر کسی، هر جایی با هر توانی برای رساندن پیام قرآن هر تلاشی بکند در این مورد، قطعاً جزو پیشگامان حرکتهای فرهنگی اسلام هست.
خبرگزاری ایکنا به نوعی از پر افتخارترین فعالیتهای فرهنگی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است، چون بناست که بزرگترین و اساسیترین حق بشر را ادا کند، الحمدلله طی سالهای اخیر دیدهایم که این خبرگزاری روز به روز فعالتر و توانمندتر شده و توانسته به این وظیفه بسیار بزرگ عمل کند.
شاید نگاههای اقتصادی و سیاسی که زمینههای ارتباطات بین ملتها را فراهم میکند در حدی موفق باشد، منتهی در بعضی جاها اینطور نیست، آن جاهایی که رقابتها شدید است حتی کار اقتصادی جواب نمیدهد، آنجا که جنگ هست حتی کار سیاسی جواب نمیدهد، منتهی پیام قرآن یک پیام بینالمللی است و ما می توانیم با تمام کشورها و ملتهای دنیا به برکت قرآن ارتباط بگیریم و انشاءالله خبرگزاری ایکنا که از نعمتهای بسیار بزرگی است که به لحاظ فرهنگی ما در کشور داریم بتواند ارتباطات فرهنگی بین کشور ما و تمامی کشورها را روز به روز توسعه دهد و ما هم در مجلس یا در هر جایی که هستیم وظیفه داریم که به این امر کمک کنیم.