حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا عابدینی، استاد حوزه و دانشگاه و عضو هیئت امنای سازمان دارالقرآن الکریم در یادداشتی شفاهی که در اختیار ایکنا قرار داده، به ارائه تحلیلی قرآنی از نماز جمعه نصر پرداخته است.
مشروح این یادداشت در ادامه آمده است:
الحمدالله که خدای سبحان به همه ما توفیق داده که در زمان حاکمیت اسلام و در زمان یک رجل الهی زندگی می‌کنیم و نعمت وجود یک رشحه و تجلی‌ای از امام معصوم را در وجود ایشان احساس می‌کنیم. در تمام طول تاریخ چنین عزتی کمیاب بوده است، اینگونه نیست که این عزت همیشه در دسترس بوده و برای ما عادی شده باشد، لذا خیلی شکر می‌خواهد که یک رهبر عالی مقام با عظمت و قدرت در برابر دشمنان غدارِ خون آشام، اینگونه دل‌های مؤمنین را به هم مرتبط کند و چنین کار‌هایی انجام شود.
نامگذاری جمعه نصر با جهات متعددی می‌تواند تفأل به خیر داشته باشد، هم یاد شهید بزرگوار، علمدار شهدا حاج سیدحسن نصرالله و هم نصر به عنوان نصرِ مؤمنین نسبت به کفار و اشقیا است، لذا این جمعه حقیقتاً نصر و نصرالله و نصر الهی بود. می‌شود با یقین گفت اثر این کاری که در جمعه محقق شد از موشک‌ها به مراتب بیشتر بود و علاوه بر آن هم در تألیف دل‌های مؤمنین در سراسر عالم با هم و هم ایجاد ضعف و ترس در صفوف و لشکر دشمن مؤثر بود. ما نمی‌دانیم چنین حضوری چه رُعبی در دل‌های آن‌ها قرار می‌دهد که اینگونه می‌نشینند و در مورد آن تحلیل می‌کنند که با همه تهدید‌های صورت گرفته جمعیت فوق‌العاده‌ای برای اقامه نماز جمعه جمع می‌شود، این یعنی جنون ایمان در وجود این قوم قرار دارد که هرچه شما او را تهدید کنید، برافروخته‌تر می‌شود.
خدای سبحان اینگونه در دل‌ها انداخت که مردم از شهر‌های مختلف و در شرایط تهدید سخت نترسند و نلرزند و با یک شوق و عشق و شعفی حضور به هم رسانند، شور و شوقی که گویی به تفریح می‌روند و دارند برای یک حال سرور خود را آماده می‌کنند، جهادی که خدا اینگونه محقق کرد و دل‌ها را به سمت خود کشاند از آن جهاد‌های تبیینی بود که هر قدر ما می‌خواستیم حرف بزنیم در تألیف بین قلوب مؤمنین اینقدر روا نمیشد.
این یک کار الهی بود که خدای سبحان با وجود همه سفارش‌های عظیم و زیادی که به رهبر انقلاب کرده بودند که کار صحیحی نیست، خطور ربانی را در دل و جان امام جامعه انداخت و ایشان در برابر همه این سفارش‌ها فرموده بودند هیچ غلطی نمی‌توانند بکنند و با عنایت الهی این کار را محکم انجام دادند و دشمن را به تمسخر گرفتند، در واقع با خونسردی کامل وقتی زودتر از همیشه به میعادگاه نماز جمعه آمدند و دیرتر از همیشه تشریف بردند، دشمن را در این مسئله بازی دادند به نحوی که تحقیر شدند.
نباید به این مسائل ساده نگاه کنیم، وقتی فرعون قصد داشت حضرت موسی (ع) را تحقیر کند، گفت در روزی که همه مردم جمع هستند ساحران بیایند و کار خود را انجام دهند تا عصای حضرت موسی (ع) که تبدیل به اژد‌ها می‌شد را تمسخر کنند، اما خدا در روزی که همه جمع شدند، بر فرعونیان غلبه و آن‌ها را تحقیر کرد. در روز جمعه نیز دشمنان ما خودشان توجه جهانیان را ایجاد کردند، خودشان اسباب این شدند که یک رزم بین‌المللی شکل بگیرد به طوری که چشم‌ها ببیند چه عکس‌العملی صورت خواهد گرفت. اگر ما تلاش می‌کردیم تا نگاه و توجه جهانیان را به این موضوع جلب کنیم نمی‌توانستیم، لذا آن‌ها خودشان این توجه را ایجاد کردند و همه دیدیم که حاکمان آن‌ها چگونه به تمسخر و تحقیر کشیده شدند. اگر حاکم این است که مردم اینگونه در وقت سختی دور او جمع می‌شوند، پس بقیه حکومت‌ها چه می‌کنند. این تحقیر شدن را فقط ما ندیدیم، بلکه همه دیدند، چون قبل از آن دشمن همه دوربین‌ها را بر این مسئله متمرکز کرد، آن هم در جایی که زمینه عبادت الهی است.
وقتی انسان تفحص می‌کند و می‌بینید مواردی را می‌بیند که بسیار زیباست، وقتی مسلمانان در مکه در قِلَت بودند، چون شکنجه می‌شدند، اِذن جهاد خواستند، آیه «فَاعْفُوا وَاصْفَحُوا حَتَّى یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ» نازل می‌شود، عفو کنید و درگذرید تا خدا فرمان خود را بیاورد. در وقت جنگ و زمانی که شمار مسلمانان اندک بود، آیه‌ای که نازل شد خیلی زیباست، آیه اول این است که می‌فرماید: «أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ قِیلَ لَهُمْ کُفُّوا أَیْدِیَکُمْ وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ فَلَمَّا کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقِتَالُ» الان دست نگه دارید، قدرت مقابله در قتال نیست، اما کاری که هم‌وزن قتال است و اثر قتال را دارد و ارتباط مؤمنین و ولایت بین مؤمنین را محکم می‌کند، اقامه نماز است. اقامه نماز، فقط نماز خواندن‌های ما نیست، اقامه نماز مودت مؤمنین و ولایت مؤمنین را محقق می‌کند. آنچه مقدمه قتال است، مودت و ولایت بین مؤمنین است. این مربوط به جایی بود که مؤمنان اندک بودند.
در جایی که شدت و شمار زیاد مؤمنان است و وقت جنگ و مقابله دو لشکر است هم می‌فرماید «وَإِذَا کُنْتَ فِیهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَاةَ فَلْتَقُمْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَکَ وَلْیَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ» وقتی در آن حال جنگ، در بین اینها هستی نماز را در وقت جنگ به پا دار؛ یعنی کاری که مقام معظم رهبری انجام دادند، در ضمن یک دستور قرآنی برای وقت قتال است که «فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَاةَ فَلْتَقُمْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَکَ» عده‌ای از لشکر پشت سر تو نماز بخوانند «وَلْیَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ»، اما توجهشان به اسلحه‌هایشان هست، «فَإِذَا سَجَدُوا فَلْیَکُونُوا مِنْ وَرَائِکُمْ» عده‌ای که توجهشان به اسلحه‌ها هست، آن‌ها مراقب هستند. فرماندهان نظامی ما در وقت نماز جمعه نصر همه نیامدند نماز اقامه کنند، عده‌ای دستشان روی اسلحه‌ها و آماده بودند، همان دستوری که قرآن داده است.
در ادامه می‌فرماید «لْتَأْتِ طَائِفَةٌ أُخْرَى لَمْ یُصَلُّوا» آن‌هایی که وقت نماز با تو حاضر نبودند بعد از این «فَلْیُصَلُّوا مَعَکَ وَلْیَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَأَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِکُمْ وَأَمْتِعَتِکُمْ فَیَمِیلُونَ عَلَیْکُمْ مَیْلَةً وَاحِدَةً» آن‌ها دوست دارند شما لحظه‌ای از اسلحه غافل شوید تا حمله ناگهانی کنند. یعنی می‌گوید حتی در وقت تقابل دو لشکر هم اقامه نماز کنید، این هم زیبا بود که رهبر در ضمن اقامه نماز جمعه این امر را آشکار کردند و خودشان را نشان دادند و مودت مؤمنین را آشکار کردند.
مزاج این شرکت خیلی داغ بود، مزاج عادی نبود، نماز جمعه طراز ایجاد کرد، مردم با پا نیامدند با دل و با سر آمدند، سر آماده دادن شده بود، آن هم با جمعیتی این چنینی، نه آمدنی در حالتی عادی، که آمدنی که همراه با خانواده و بچه و … بود. اینها خیلی عظیم است. فکر می‌کنید وقتی مؤمنین با این مرتبه وجودی مودت خود را نسبت به دین خدا و حفظ او و آمادگی برای شهادت ابلاغ و اجرا و نشان می‌دهند خدای سبحان چه می‌کند؟ در مقابل این همه اظهار ولایت و مودت و اظهار رحمتی که از جانب مؤمنان نسبت به اجابت دعوت ولی صورت گرفته است، خدای متعال چه خواهد کرد؟
نوبت دیگر اقامه نماز در وقت قدرت و حاکمیت و مکنت است، خدا می‌فرماید وقتی قدرت و مکنت پیدا می‌کنید «الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ، وَآتَوُا الزَّکَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ» اولین کاری که می‌کنید اقامه نماز باشد.
اقامه نماز در وقت قِلَت یک کارکرد دارد، که آن کارکرد، مرتبط کردن صفوف و ایجاد صبر فعال است، کارکرد در وقت شدت و زیاد بودن مؤمنین پیوند دادن دل‌ها به هم است، و کارکرد اقامه نماز در وقت قدرت نیز برای کامل کردن روابط اجتماعی است. هر کدام از این اقامهها کاری می‌کند؛ اینگونه نیست که فقط یک خواندن صرف باشد.
آیه دیگری هم هست که می‌فرماید «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ …» و در ادامه می‌رسد به «وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ» اقامه نماز و … همان اطاعت رسول است، یعنی مظهر تام این اطاعت در این اقامه محقق می‌شود. اینجا دیدیم که مظهر تام اطاعت در اقامه محقق شد. یعنی اقامه نماز مظهر تامی از اطاعت از رسول بود، لذا تمام حرکت‌ها و گام به گام نفس کشیدن‌های افرادی که در نماز جمعه نصر حضور یافتند و یا دلشان همراه این نماز بود، لحظه به لحظه اطاعت بود.
آیه شریفه‌ای که مقام معظم رهبری تلاوت کردند آیه ۷۱ سوره مبارکه توبه بود که فرموده است «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَیُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَیُطِیعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ» رابطه مؤمنان، رابطه ولایت است، اقامه نماز مؤمنان اطاعت خدا و رسول است و حتماً خدای سبحان رحمت خود را برای اینها با اوج نازل خواهد کرد. خود این مودت اوج رحمت الهی است، اما به این تمام نمی‌شود بلکه این آغاز نزول رحمت است.
در جای دیگری می‌فرماید «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ» شما با هم هیچ رابطه‌ای نداشتید، این نعمت خداست، علامه طباطبایی می‌فرماید در قرآن هر جا نعمت می‌آید به صورت اطلاقی ولایت است، این ولایت در «إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ» محقق شد، این تألیف در قلب‌ها مظهر تام ولایت الهی بود که محقق شد. «فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ» شما با عدم اخوت در لبه آتش بودید و این ولایت بین مؤمنان آغاز نزول رحمت الهی است و خدای سبحان رحمت خود را نازل خواهد کرد.
خداووند در قرآن کریم چند آیه قبل از آیات مربوط به خصوصیات مؤمنان خصوصیات منافقان را آوده است و می‌گوید، «الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمُنْکَرِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَیَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّ الْمُنَافِقِینَ هُمُ الْفَاسِقُونَ» برخی منافقان از برخی دیگر هستند، یعنی ممکن است رئیس و مرئوس داشته باشند، روابط داشته باشند، اما روابط آن‌ها بر اساس ولایت نیست، چون تنها مؤمنان هستند که «بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بعض» دارند، روابط مؤمنان بر اساس ولایت و محبت و بر اساس شوق و یک رابطه ولایی است، اما رابطه منافقان بر اساس «بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ» است و این تحقیر است.
خدای سبحان را شاکریم که راه شناخت ائمه را برای ما ساده و ملموس کرد، پرده‌ای را آشکار کرد تا ببینیم رابطه با امام بوی او را می‌دهد و به سوی او رهنمون می‌کند. در روایت آمده است که وقتی حضرت ظهور می‌کنند اقامه نماز ایشان صفوف بین کربلا تا نجف آنچنان کشیده شده است که اگر کسی از صبح زود راه بیفتد تا راهی به سوی صفوف پیدا کند از شدت فشردگی و تراکم راهی پیدا نمی‌کند. ان‌شاالله نماز جمعه نصر بویی از آن نماز باشد. روز جمعه برخی از کسانی که رفته بودند خروجشان بیش از یک ساعت و نیم طول کشید و ورودشان از ساعت پنج صبح بود.
